سیروز و فشارخون پورتال چیست؟

سیروز نوعی بیماری کبدی است و زمانی اتفاق می افتد که سلول های کبدی آسیب دیده باشند و بدن قادر به ترمیم بافت کبد نباشد. به دنبال از بین رفتن بافت کبدی، بافت های همبند ایجاد شده در محل زخم و تجمع آن ها از جریان خون مناسب جلوگیری می کند. در این صورت کبد دیگر نمی تواند از عهده وظایف خود یعنی دفع سموم و ضایعات از خون برآید.

افزایش فشار خون ورید پورت یکی از عوارض اصلی سیروز کبدی است. این بیماری یک نوع فشار خون بالا در رگ های پورتال است که از این طریق خون به کبد منتقل می شود. در اثر سیروز، شدت جریان خون کاهش می یابد و بر رگ های پورتال فشار وارد شده که به آن فشار خون پورتال گفته می شود.

علایم سیروز کبدی

این بیماری به مرور زمان اتفاق می افتد و ممکن است در مراحل اولیه علایمی نداشته باشد. در صورت مشاهده هر یک از علایم زیر باید سریعا به پزشک مراجعه کنید:

بی اشتهایی
کاهش وزن
ضعف و خستگی
تهوع
زردی پوست و چشم
ادرار قهوه ای تیره
قرمزی کف دست
بالا آوردن خون
مشکلات قاعدگی در زنان
گیجی و تمرکز سخت
خارش پوست
تورم یا نفخ در شکم به دلیل آب آوردن شکم

دلایل ابتلا به سیروز کبدی

سه دلیل اصلی می تواند منجر به بروز سیروز کبدی شود:

بیماری کبد در اثر سوء مصرف الکل: مصرف مکرر و طولانی مدت مشروبات الکلی باعث بروز بیماری سیروز کبدی می شود.
بیماری کبد چرب: اضافه وزن و چاقی سبب تجمع چربی ها در کبد می شود. افراد مبتلا به دیابت، کلسترول بالا یا فشار خون بالا نیز در معرض خطر هستند.
هپاتیت B و C: عفونت های ویروسی هستند که می توانند زمینه ساز بروز سیروز کبدی شوند.

دلایل دیگری که سبب بروز سیروز می شوند:

برخی بیماریهای ژنتیکی مانند بیماری ویلسون یا هپاتیت های خود ایمنی
قرار گرفتن طولانی مدت در معرض مواد شیمیایی و سمی
عفونت های ناشی از انگل ها
استفاده مداوم از برخی داروهای خاص
برخی از نقایص مادرزادی قلب یا نارسایی مزمن قلب

تشخیص سیروز کبدی و فشار خون پورتال

سیروز کبدی معمولا پس از انجام معاینه عمومی ساده و آزمایش خون عادی، مشخص می شود. پزشکان برای تشخیص این بیماری چند آزمایش دیگر نیز تجویز می کنند که شامل موارد زیر هستند:

آزمایش خون که توسط آن بیماری هپاتیت، سطح غیر طبیعی آنزیم یا گلبول های غیر طبیعی خون مشخص می شوند. عکس برداری (سونوگرافی) که سیروز کبدی در آن تشخیص داده می شود. بیوپسی یا نمونه برداری از بافت کبد که برای تشخیص شدت و میزان آسیب دیدگی کبد بکار می رود. بررسی فشار خون پورتال با انجام آزمایشات دیگر، بررسی مایع اضافی شکمی (آسیت) و آندوسکوپی نیز به تشخیص سیروز کبدی کمک خواهند کرد.

پیشگیری از ابتلا به سیروز کبدی

تغییر سبک زندگی مانند پرهیز از مصرف الکل، رژیم غذایی سالم، محافظت خود در برابر بیماری هپاتیت، حفظ تناسب وزن و کاهش چربی بدن سبب پیشگیری از ابتلا به سیروز کبدی می شوند.

درمان سیروز کبدی و فشار خون پورتال

درمان سیروز کبدی با تسکین علایم بیماری و پیشگیری از عوارض و آسیب های ناشی از آن انجام می شود. در سیروز کبدی مسیر عبور خون از طریق رگ های پورتال متوقف می شود و بجای اینکه خون از طریق رگ های خونی به قلب بازگردد به طرف رگ های معده، مری یا روده جریان می یابد. افزایش شدت جریان خون در این مسیر سبب تورم می شود. گاهی فشار خون بالا در این رگ ها سبب پارگی رگ و خونریزی می شود که می تواند کشنده باشد.

پزشکان برای پیشگیری از پارگی رگ داروهای خاصی تجویز می کنند. این داروها برای همه افراد مناسب نیستند زیرا عوارض جانبی زیادی دارند یا می توانند با سایر داروها تداخل داشته باشند. در صورتی که فشار خون بالا باشد پزشک داروی کاهش فشار خون و در صورت ابتلا به هپاتیت، داروی ضد ویروس تجویز می کند. بسته به علت سیروز ممکن است به داروهای دیگری نیز احتیاج باشد.

جراحی در صورت عدم درمان با دارو انجام می شود که در آن فشار خون با قطع جریان خون در رگ های خونی، کاهش می یابد. در این روش پزشک با وارد کردن یک لوله بلند و باریک از طریق دهان به سمت معده نوارهای لاستیکی یا مواد شیمیایی خاصی را در رگ های خونی متورم تزریق می کند.

روش دیگر TIPS (transjugular intrahepatic portosystemic shunt) کارگذاشتن رابط عروقی بین ورید پورت و وریدهای اصلی شکمی از طریق کاتتر ورید ژوگولار می باشد.

اگر رگ های خونی پاره شده باشند با جراحی، ترمیم و خونریزی متوقف خواهد شد.
در صورتی که عمل جراحی موثر نباشد یا نارسایی کبدی ادامه داشته باشد، پیوند کبد آخرین راه حل درمان خواهد بود.

سبک زندگی با سیروز کبدی و فشار خون پورتال

سیروز کبدی غیرقابل درمان است. اما با رعایت یک سری نکات و برنامه درمانی مشخصی می توان از پیشرفت علایم و آسیب بیشتر ناشی از بیماری جلوگیری کرد.

اگر بیمار هستید از مصرف مشروبات الکلی خودداری کنید زیرا میزان آسیب به کبد را افزایش می دهد. از مصرف آنتی بیوتیک ها، قرص های ضدبارداری و داروهای دیگر بدون مشورت با پزشک بپرهیزید. با کمک پزشک رژیم غذایی خاصی را دنبال کنید و از میزان قند و پروتئین مصرفی خود مطلع شوید. اگر ورم شکمی دارید از مصرف نمک یا سدیم خودداری کنید. گاهی پزشک از روش غربالگری برای تشخیص سرطان کبد استفاده می کند. این بیماری در صورت عدم کنترل وخیم تر شده و با نابودی کبد، کما یا مرگ تهدید جدی برای زندگی خواهد بود.