حاملگی خارج رحمی
حاملگی خارج رحمی هنگامی اتفاق می افتد که یک تخمک بارور در خارج از رحم رشد می کند. در یک بارداری طبیعی تخمک در رحم بارور شده و رشد می کند اما در حاملگی خارج رحمی تخمک در جایی غیر از رحم یعنی در تخمدان ، دهانه رحم یا شکم و اغلب در لوله فالوپ بارور می شود که به آن بارداری وابسته به لوله رحمی گفته می شود.
حاملگی خارج رحمی می تواند برای مادر خطرناک باشد. پیشرفت حاملگی سبب آسیب ارگان های داخلی بدن و خونریزی داخلی می شود. به همین دلیل تشخیص بارداری خارج رحمی در مراحل اولیه آن بسیار مهم است.
علائم حاملگی خارج رحمی چیست؟
علائم اولیه بارداری خارج رحمی مانند یک حاملگی طبیعی است:
- قطع عادت ماهیانه
- دردناک شدن پستان
- تهوع
- استفراغ
- ضعف و خستگی
- تکرر ادرار
- تست حاملگی مثبت
اولین علائم هشدار دهنده بارداری خارج رحمی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- لکه بینی یا خونریزی غیر طبیعی واژن
- کمردرد
- درد خفیف در ناحیه شکم یا لگن
- گرفتگی خفیف عضلات یک طرفه لگن
در صورت بروز هر یک از این علائم به پزشک اطلاع دهید.
با پیشرفت حاملگی خارج رحمی احتمال آسیب ارگان های داخلی بدن و ایجاد علائم جدی زیاد است که می تواند شامل علائم زیر شود:
- درد ناگهانی و شدید در ناحیه شکم یا لگن
- درد در ناحیه شانه یا گردن
- احساس ضعف، غش و سرگیجه
اگر به این علائم دچار شدید سریعاً به پزشک اطلاع دهید.
چه عواملی باعث ایجاد حاملگی خارج رحمی می شود؟
حاملگی خارج رحمی به دنبال سرعت ناکافی تخمک بارورشده در لوله فالوپ و همچنین به دلیل ایجاد بیماری التهابی لگن (PID) که در آن عفونت و التهاب موجب انسداد جزئی یا کامل لوله فالوپ می شود اتفاق می افتد.
یکی دیگر از دلایل انسداد لوله های فالوپ رشد سلول های لایه داخلی رحم در خارج از آن است و به آن آندومتریوز گفته می شود که طی آن سلول ها داخل لوله فالوپ رشد کرده و انسداد ایجاد می کنند. همچنین بافت اسکار ناشی از جراحی قبلی شکم یا جراحی لوله فالوپ نیز می تواند سبب انسداد آن شود.
ممکن است هر فردی که توانایی باردارشدن داشته باشد بارداری خارج رحمی را تجربه کند اما داشتن یکی از موارد زیر احتمال آن را بیشتر می کند:
- بارداری در سن بالای 35 سال
- عفونت و بیماری التهابی لگن یا جراحی در ناحیه لگن
- داشتن آندومتریوز
- روش های بارداری کمکی مانند لقاح مصنوعی (IVF)
- سیگار کشیدن
- سابقه بیماری التهاب لوله های فالوپ یا داشتن لوله های فالوپ غیر طبیعی
- مشکل در بارورشدن و سابقه درمان باروری
- سابقه بارداری خارج رحمی
چگونگی تشخیص حاملگی خارج رحمی
از آنجا که علائم اولیه بارداری خارج رحمی در یک بارداری طبیعی نیز هست تشخیص آن برای پزشک آسان نیست بنابراین از روش های زیر در تشخیص آن کمک گرفته می شود:
- معاینه لگن جهت بررسی اندازه و شکل رحم
- آزمایش خون و ادرار برای بررسی سطح گنادوتروپین جفتی انسانی (HCG). این هورمون توسط جفت تولید می شود و سطح آن در بارداری خارج رحمی بر خلاف بارداری طبیعی افزایش نمی یابد.
- سونوگرافی با استفاده از امواج صوتی به پزشک این امکان را می دهد تا بارداری خارج رحمی را تشخیص دهد.
آیا می توان از بارداری خارج رحمی جلوگیری کرد؟
شما نمی توانید از بارداری خارج رحمی جلوگیری کنید اما می توانید عوامل خطر را کنترل کنید.
- سیگار نکشید یا قبل از بارداری سیگار را ترک کنید
- هنگام رابطه جنسی قبل از بارداری از کاندوم استفاده کنید زیرا از عفونت های مقاربتی مانند کلامیدیا و سوزاک که سبب عفونت لگن (PID) می شوند، جلوگیری می کند.
- اگر در معرض خطر بیشتر بارداری خارج رحمی هستید با پزشک خود مشورت کنید. پزشک می تواند با بررسی سطح هورمون و سونوگرافی های اولیه منظم، حاملگی خارج رحمی را به موقع تشخیص دهد.
بارداری خارج رحمی چگونه درمان می شود؟
- اگر بارداری خارج رحمی باشد رشد تخمک متوقف می شود و بافت خارج رحمی باید با دارو یا جراحی برداشته شود.
- در صورتی که بارداری خارج رحمی زود تشخیص داده شود از داروی متوتروکسات استفاده می شود. این دارو از رشد سلول ها جلوگیری می کند و به حاملگی پایان می دهد و بافت خارج رحمی در طول زمان در بدن تجزیه می شود.
- برخی از حاملگی های خارج رحمی که دیر تشخیص داده شده باشند یا باعث آسیب به لگن شده باشند برای درمان می توان از جراحی لاپراسکوپی استفاده کرد. در این روش از لوازم بسیار ریز و دقیق استفاده می شود و دوربین کوچکی از طریق برش های کوچک شکم در بدن وارد می شود. اگر لوله فالوپ یا اندام های دیگر دچار آسیب دیدگی شدید باشند در حین جراحی حذف می شوند.
- کسانی که با دارو یا با عمل جراحی تحت درمان قرار گرفته اند باید مرتبا تحت نظر پزشک خود باشند تا سطح هورمون hCG کنترل و به صفر کاهش یابد. این فرآیند ممکن است به مدت چند هفته طول بکشد.
پس از درمان چه حسی خواهم داشت؟
بهبودی پس از مصرف دارو یا جراحی ممکن است چندین هفته طول بکشد. در طی این مدت احساس خستگی یا درد و ناراحتی در ناحیه شکمی وجود دارد. همچنین ممکن است برای مدتی حس بارداری داشته باشید زیرا پایین آمدن سطح هورمون hCG زمان بر است. بنابراین بازگشت به حالت عادی و شروع چرخه قاعدگی طولانی خواهد بود.
آیا در صورت بارداری مجدد، بارداری خارج رحمی خواهم داشت؟
اگر سابقه حاملگی خارج رحمی داشته اید احتمال بارداری خارج رحمی بعدی نیز وجود دارد و حتی ممکن است به سختی باردار شوید. برای باردار شدن مجدد پس از بارداری خارج رحمی باید تحت نظر و درمان پزشک قرار بگیرید.
سؤالاتی که باید از پزشک خود بپرسید:
- آیا خون ریزی واژن در اوایل بارداری می تواند نشانه بارداری خارج رحمی باشد؟
- بارداری خارج رحمی در کجا قرار دارد؟
- چه درمانی را پیشنهاد می کنید؟
- آیا به عمل جراحی نیاز دارم؟
- من در کنترل احساساتم دچار مشکل هستم. آیا شخص یا گروه مشاور پشتیبانی وجود دارد که بتوانم با آن ها صحبت کنم؟
- می خواهم دوباره باردار شوم. آیا در معرض خطر بارداری خارج رحمی مجدد خواهم بود؟ آیا اقداماتی وجود دارد که بتوانم به کمک آن ها خطر را به حداقل برسانم؟
سیده طاهره میرصالحی
کارشناس زیست شناسی و کارشناس ارشد بیوشیمی
دکتر بابک قلعه باغی
فوق تخصص آلرژی و ایمونولوژی بالینی
