حاملگی خارج رحمی هنگامی اتفاق می افتد که یک تخمک بارور در خارج از رحم رشد می کند. در یک بارداری طبیعی تخمک در رحم بارور شده و رشد می کند اما در حاملگی خارج رحمی تخمک در جایی غیر از رحم یعنی در تخمدان ، دهانه رحم یا شکم و اغلب در لوله فالوپ بارور می شود که به آن بارداری وابسته به لوله رحمی گفته می شود.
حاملگی خارج رحمی می تواند برای مادر خطرناک باشد. پیشرفت حاملگی سبب آسیب ارگان های داخلی بدن و خونریزی داخلی می شود. به همین دلیل تشخیص بارداری خارج رحمی در مراحل اولیه آن بسیار مهم است.

علائم حاملگی خارج رحمی چیست؟

علائم اولیه بارداری خارج رحمی مانند یک حاملگی طبیعی است:

• قطع عادت ماهیانه
• دردناک شدن پستان
• تهوع
• استفراغ
• ضعف و خستگی
• تکرر ادرار
• تست حاملگی مثبت

اولین علائم هشدار دهنده بارداری خارج رحمی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• لکه بینی یا خونریزی غیر طبیعی واژن
• کمردرد
• درد خفیف در ناحیه شکم یا لگن
• گرفتگی خفیف عضلات یک طرفه لگن

 در صورت بروز هر یک از این علائم به پزشک اطلاع دهید.

با پیشرفت حاملگی خارج رحمی احتمال آسیب ارگان های داخلی بدن و ایجاد علائم جدی زیاد است که می تواند شامل علائم زیر شود:

• درد ناگهانی و شدید در ناحیه شکم یا لگن
• درد در ناحیه شانه یا گردن
• احساس ضعف، غش و سرگیجه

اگر به این علائم دچار شدید سریعاً به پزشک اطلاع دهید.

چه عواملی باعث ایجاد حاملگی خارج رحمی می شود؟

حاملگی خارج رحمی به دنبال سرعت ناکافی تخمک بارورشده در لوله فالوپ و همچنین به دلیل ایجاد بیماری التهابی لگن (PID) که در آن عفونت و التهاب موجب انسداد جزئی یا کامل لوله فالوپ می شود اتفاق می افتد.
یکی دیگر از دلایل انسداد لوله های فالوپ رشد سلول های لایه داخلی رحم در خارج از آن است و به آن آندومتریوز گفته می شود که طی آن سلول ها داخل لوله فالوپ رشد کرده و انسداد ایجاد می کنند. همچنین بافت اسکار ناشی از جراحی قبلی شکم یا جراحی لوله فالوپ نیز می تواند سبب انسداد آن شود.

 ممکن است هر فردی که توانایی باردارشدن داشته باشد بارداری خارج رحمی را تجربه کند اما داشتن یکی از موارد زیر احتمال آن را بیشتر می کند:

• بارداری در سن بالای 35 سال
• عفونت و بیماری التهابی لگن یا جراحی در ناحیه لگن
• داشتن آندومتریوز
• روش های بارداری کمکی مانند لقاح مصنوعی (IVF)
• سیگار کشیدن
• سابقه بیماری التهاب لوله های فالوپ یا داشتن لوله های فالوپ غیر طبیعی
• مشکل در بارورشدن و سابقه درمان باروری
• سابقه بارداری خارج رحمی

چگونگی تشخیص حاملگی خارج رحمی

از آنجا که علائم اولیه بارداری خارج رحمی در یک بارداری طبیعی نیز هست تشخیص آن برای پزشک آسان نیست بنابراین از روش های زیر در تشخیص آن کمک گرفته می شود:

• معاینه لگن جهت بررسی اندازه و شکل رحم
• آزمایش خون و ادرار برای بررسی سطح گنادوتروپین جفتی انسانی (HCG). این هورمون توسط جفت تولید می شود و سطح آن در بارداری خارج رحمی بر خلاف بارداری طبیعی افزایش نمی یابد.
• سونوگرافی با استفاده از امواج صوتی به پزشک این امکان را می دهد تا بارداری خارج رحمی را تشخیص دهد.

آیا می توان از بارداری خارج رحمی جلوگیری کرد؟

شما نمی توانید از بارداری خارج رحمی جلوگیری کنید اما می توانید عوامل خطر را کنترل کنید.

• سیگار نکشید یا قبل از بارداری سیگار را ترک کنید
• هنگام رابطه جنسی قبل از بارداری از کاندوم استفاده کنید زیرا از عفونت های مقاربتی مانند کلامیدیا و سوزاک که سبب عفونت لگن (PID) می شوند، جلوگیری می کند.
• اگر در معرض خطر بیشتر بارداری خارج رحمی هستید با پزشک خود مشورت کنید. پزشک می تواند با بررسی سطح هورمون و سونوگرافی های اولیه منظم، حاملگی خارج رحمی را به موقع تشخیص دهد.

بارداری خارج رحمی چگونه درمان می شود؟

• اگر بارداری خارج رحمی باشد رشد تخمک متوقف می شود و بافت خارج رحمی باید با دارو یا جراحی برداشته شود.
• در صورتی که بارداری خارج رحمی زود تشخیص داده شود از داروی متوتروکسات استفاده می شود. این دارو از رشد سلول ها جلوگیری می کند و به حاملگی پایان می دهد و بافت خارج رحمی در طول زمان در بدن تجزیه می شود.
• برخی از حاملگی های خارج رحمی که دیر تشخیص داده شده باشند یا باعث آسیب به لگن شده باشند برای درمان می توان از جراحی لاپراسکوپی استفاده کرد. در این روش از لوازم بسیار ریز و دقیق استفاده می شود و دوربین کوچکی از طریق برش های کوچک شکم در بدن وارد می شود. اگر لوله فالوپ یا اندام های دیگر دچار آسیب دیدگی شدید باشند در حین جراحی حذف می شوند.
• کسانی که با دارو یا با عمل جراحی تحت درمان قرار گرفته اند باید مرتبا تحت نظر پزشک خود باشند تا سطح هورمون hCG کنترل و به صفر کاهش یابد. این فرآیند ممکن است به مدت چند هفته طول بکشد.

 پس از درمان چه حسی خواهم داشت؟

بهبودی پس از مصرف دارو یا جراحی ممکن است چندین هفته طول بکشد. در طی این مدت احساس خستگی یا درد و ناراحتی در ناحیه شکمی وجود دارد. همچنین ممکن است برای مدتی حس بارداری داشته باشید زیرا پایین آمدن سطح هورمون hCG زمان بر است. بنابراین بازگشت به حالت عادی و شروع چرخه قاعدگی طولانی خواهد بود.

آیا در صورت بارداری مجدد، بارداری خارج رحمی خواهم داشت؟

اگر سابقه حاملگی خارج رحمی داشته اید احتمال بارداری خارج رحمی بعدی نیز وجود دارد و حتی ممکن است به سختی باردار شوید. برای باردار شدن مجدد پس از بارداری خارج رحمی باید تحت نظر و درمان پزشک قرار بگیرید.

سؤالاتی که باید از پزشک خود بپرسید:

• آیا خون ریزی واژن در اوایل بارداری می تواند نشانه بارداری خارج رحمی باشد؟
• بارداری خارج رحمی در کجا قرار دارد؟
• چه درمانی را پیشنهاد می کنید؟
• آیا به عمل جراحی نیاز دارم؟
• من در کنترل احساساتم دچار مشکل هستم. آیا شخص یا گروه مشاور پشتیبانی وجود دارد که بتوانم با آن ها صحبت کنم؟
• می خواهم دوباره باردار شوم. آیا در معرض خطر بارداری خارج رحمی مجدد خواهم بود؟ آیا اقداماتی وجود دارد که بتوانم به کمک آن ها خطر را به حداقل برسانم؟

سیده طاهره میرصالحی
کارشناس زیست شناسی و کارشناس ارشد بیوشیمی

دکتر بابک قلعه باغی
فوق تخصص آلرژی و ایمونولوژی بالینی

منبع

اگزما یک اصطلاح عمومی برای بثورات پوستی است. شایع ترین نوع اگزما درماتیت آتوپیک نام دارد. اگزما اغلب با خارش بسیار همراه است و به دلیل خاراندن بسیار، پوست قرمز و ملتهب می شود. این بیماری در شیرخواران متداول است اما در کودکان و بزرگسالان نیز ایجاد می شود.
درماتیت آتوپیک یک بیماری مزمن پوستی و شایعترین نوع اگزما است و در اثر واکنش آلرژیک ایجاد می شود.
واژه " آتوپیک"  به معنی  تمایلات وراثتی برای ایجاد درماتیت ، آسم و تب یونجه می باشد.
"درماتیت" به معنی قرمز شدن و خارش پوست است.

درماتیت آتوپیک معمولاً در دوران شیرخوارگی شروع می شود و تا دوران کودکی ادامه می یابد. بعضی اوقات شرایط بیماری ممکن است بدتر شود که به آن تشدید ناگهانی می گویند و زمانی اتفاق می افتد که پوست بهبود یافته است و علائمی از درماتیت آتوپیک وجود ندارد. وضعیت آرام بیماری می تواند هفته ها ، ماه ها یا حتی سال ها ادامه داشته باشد. درماتیت آتوپیک در بسیاری از کودکان بهبود می یابد اما گاهی تا بزرگسالی ادامه می یابد و حملات تشدید بیماری در بزرگسالی خفیف تر است.

علائم اگزما و درماتیت آتوپیک

درماتیت آتوپیک و اگزما ممکن است با خشکی و خارش پوست آغاز شود. بثورات ممکن است بسیار قرمز ، متورم و دردناک شوند و به طور کلی هرچه بیشتر خارانده شود بدتر شده و مایعی از زخم ها تراوش می شود. سرانجام بثورات پوسته پوسته شده و شروع به پوست ریزی می کنند.
آرنج ، پشت زانو ، روی گونه ها و باسن نواحی شایع ایجاد بثورات هستند.

چه عواملی باعث اگزما و درماتیت آتوپیک می شود؟

اگر یکی از اعضای خانواده اگزما داشته باشد، احتمال درماتیت آتوپیک یا اگزما در دیگر افراد خانواده بیشتر می شود. این بیماری مسری نیست بدان معنی که شما نمی توانید از فرد دیگری بیماری را بگیرید. علت دقیق اگزما و درماتیت آتوپیک مشخص نیست.

اگزما و درماتیت آتوپیک چگونه تشخیص داده می شوند؟

پزشکان با دیدن ضایعات پوستی و پرسش از سوابقه پزشکی به راحتی قادر خواهند بود اگزما را تشخیص دهند. لازم است که بیمار در صورت داشتن آلرژی یا آسم ،اطلاعات مربوطه را در اختیار پزشک خود قرار دهد. پزشک ممکن است برای رد بیماری های دیگر ، آزمایشات خون و تست های آلرژی پوستی را تجویز کند.

آیا می توان از اگزما و درماتیت آتوپیک پیشگیری یا جلوگیری کرد؟

ممکن است شما علت ایجاد اگزما یا درماتیت آتوپیکرا ندانید و بدون دانستن آن عوامل پیشگیری ممکن نخواهد بود. این بیماری ها قابل درمان نیستند اما می توان با کنترل آن روند بیماری را بهبود بخشید. همچنین لازم است از مواردی که باعث تشدید آن می شوند جلوگیری کنید.

از تماس با عواملی که سبب تحریک پوست می شوند جلوگیری شود.
عواملی که باعث تحریک پوست می شوند عبارتند از:

• شوینده های خانگی
• مواد شوینده
• لوسیون های مورد استفاده پس از اصلاح مو
• صابون ها
• بنزین
• ترپتین و سایر حلالها

سعی کنید از تماس با چیزهایی که باعث ایجاد اگزما می شوند خودداری کنید. صابون و رطوبت باعث تحریک پوست می شود. فقط در صورت لزوم دستان خود را با صابون بشویید. اگر اگزمای دست دارید از یک صابون بدون چربی ملایم استفاده کنید. پس از شستن دستهایتان را کاملاً خشک کنید.

برای محافظت از پوست دستان خود، از دستکش استفاده کنید.

در هنگام کار با آب یا سایر مواد تحریک کننده دیگر از دستکش وینیل یا پلاستیک استفاده کنید. لازم است از دستکش نخی در زیر دستکش پلاستیکی استفاده شود تا از تعریق دست جلوگیری شود. گاهی دستکش را در آورید تا دست هایتان هوا بخورد و از ایجاد عرق داخل دستکش جلوگیری شود.
هنگام بیرون رفتن در زمستان دستکش بپوشید. هوای سرد و رطوبت کم سبب خشکی پوست  و تشدید اگزما می شود. از لباس های پنبه ای استفاده کنید زیرا پشم و برخی پارچه های مصنوعی پوست را تحریک می کنند.

در حمام یا زیر دوش مراقب پوست خود باشید.

از یک صابون ملایم و به مقدار کم جهت شستشو در حمام استفاده کنید. دمای آب را خنک و ولرم نگه دارید  و نباید داغ باشد. ماندن در وان برای مدت کوتاه (حدود 5 تا 10 دقیقه) می تواند برای پوست مفید باشد و باعث می شود لایه بیرونی پوست آب را جذب کرده و کمتر خشک شود. با استفاده از یک حوله نرم، پوست خود را بدون مالش خشک کنید و بلافاصله از مرطوب کننده استفاده کنید تا رطوبت پوست حفظ شود.

هر روز از مرطوب کننده پوست استفاده کنید.

مرطوب کننده ها به حفظ لطافت و انعطاف پذیری پوست کمک می کنند و از ترک پوستی جلوگیری می کنند. یک مرطوب کننده ساده بهترین انتخاب است و از مرطوب کننده های دارای رایحه و بسیاری از مواد اضافی دیگر اجتناب کنید. یکی از مرطوب کننده خوب و ارزان قیمت وازلین و اوسرین است. از مرطوب کننده هایی استفاده کنید که چرب تر از کرم باشند زیرا کرم ها معمولاً مواد نگهدارنده بیشتری در خود دارند. استفاده مرتب از مرطوب کننده می تواند به جلوگیری از خشکی رایج پوست در زمستان کمک کند.

از گرمای زیاد و عرق کردن خودداری کنید

گرما و تعریق بیش از حد باعث تحریک و خارش پوست می شود. سعی کنید از فعالیت هایی که باعث گرما و تعریق می شود خودداری کنید.

درمان اگزما و درماتیت آتوپیک

پزشک ممکن است کرم یا پماد کورتیکواستروئید را برای کاهش خارش و آرام شدن التهاب بثورات تجویز کند. بلافاصله پس از استحمام طبق دستور پزشک یا دستورالعمل خود پماد از آن استفاده کنید. اگر پوست پس از 3 هفته استفاده از دارو بهتر نشد به پزشک اطلاع دهید.
آنتی هیستامین ها مانند هیدروکسی زین باعث کاهش خارش و تحمل آن می شوند. اگر بثورات شدید باشند می توان از انواع داروهای جدید تنظیم کننده سیستم ایمنی مانند tacrolimus و pimecrolimus  استفاده کرد. این داروها جلوی واکنش بیش از حد سیستم ایمنی بدن در مواجهه با مواد آلرژن را می گیرند و به دلیل اینکه سیستم ایمنی بدن را تحت تاثیر قرار می دهند سازمان غذا و دارو توصیه می كند كه این داروها فقط در صورت عدم پاسخ مطلوب از سایرداروها استفاده شوند.
سعی کنید که ناحیه تحریک شده روی پوست را نخارانید زیرا سبب شکنندگی پوست، ورود باکتری ها و ایجاد عفونت می گردد. مرطوب کردن پوست به جلوگیری از خارش کمک می کند.

زندگی با اگزما و درماتیت آتوپیک

اگزما با استرس زیاد تشدید شود. سعی کنید استرس را تشخیص داده و بر آن غلبه کنید. اجرای روش های کاهش استرس می تواند کمک کننده باشد. تغییر نوع فعالیت های روزمره برای کاهش استرس می تواند مفید باشد.
نواحی دارای اگزما ممکن است دوباره به راحتی تحریک شوند بنابراین نیاز به مراقبت ویژه دارند. حتی پس از بهبودی باید نکات مراقبت از پوست رعایت شود.

سؤالاتی که باید از پزشک خود بپرسید

• بهترین درمان برای من کدام است؟
• آیا باید از کرم یا پماد استروئیدی استفاده کنم؟
• عوارض جانبی کرم یا پماد استروئیدی چیست؟
• آیا به داروهای دیگری نیاز دارم؟
• بهترین راه برای جلوگیری از تشدید اگزما و درماتیت آتوپیک چیست؟
• آیا صابون خاصی وجود دارد که باید از آن استفاده کنم؟
• فرزند من اگزما دارد. چه نوع مرطوب کننده ای برای او مناسب است؟
• چگونه می توانم خارش های پوستی فرزندم را بهبود بخشم؟
• من اگزما دارم آیا فرزندان من به آن مبتلا خواهند شد؟
• در صورت شدید شدن اگزما باید چه کارهایی انجام دهم؟

سیده طاهره میرصالحی
کارشناس زیست شناسی و کارشناس ارشد بیوشیمی

دکتر بابک قلعه باغی
فوق تخصص آلرژی و ایمونولوژی بالینی

منبع